Na obszarze kilku miast w Polsce, a między innymi w Bydgoszczy, Jarosławiu, Kłodzku, Sandomierzu, występują specyficzne warunki gruntowe, które powodują poważne szkody. Wiele budynków pęka, przy czym rysy i pęknięcia dzielą ich bryłę pionowo na kilka segmentów. Uszkodzenia budynków w większości przypadków są poważne i zagrażają bezpieczeństwu publicznemu. W niektórych przypadkach przebieg rys i spękań w ścianach, sklepieniach i innych elementach, jest nieregularny, w innych znowu rysy i spękania koncentrują się w określonych partiach budynku, rozszerzają się ku górze; w szeregu przypadkach stwierdza się, że ściany nośne wychylają się z pionu na zewnątrz. Szczegółowe badania uszkodzeń budynków, w tym oczywiście zabytkowych, doprowadziły do stwierdzenia, że ich zniszczenia powstają na skutek odkształceń wywołanych okresowymi ruchami podłoża. Niebezpieczeństwo tych zjawisk jest tym groźniejsze, że są one ukryte i występują niespodziewanie, pomimo że grunty pozornie odznaczają się dobrymi mechanicznymi właściwościami. Do gruntów sprawiających te przykre niespodzianki należą iły i lessy.
Iły i lessy posiadają bardzo różnorodne i swoiste właściwości. Iły są gruntami pochodzenia aluwialnego (osiadłego). Charakteryzują się one najdrobniejszym składem granulometrycznym. Cechy mechaniczne iłów zależą bardzo od ich zawilgocenia. W stanie plastycznym wytrzymałość iłów jest znikoma. Lessy z kolei należą-do najbardziej drobnoziarnistych utworów pochodzenia eolicznego (nawianego). Plastyczność lessów gwałtownie wzrasta pod wpływem zawilgocenia i nawodnienia. Są to grunty przepuszczalne, przesiąkliwe i wodochłonne. Wytrzymałość ich w stanie plastycznym jest minimalna. Oba rodzaje gruntów, gdy są zawilgocone, ulegają pod obciążeniem znacznym deformacjom. Jako podłoże pewne mogą pracować tylko w odpowiednich warunkach.
Na podstawie badań i obserwacji można stwierdzić, że wpływ na zmiany nośności tych gruntów wywierają: pory roku, fluktuacja klimatyczna, zaburzenia równowagi międzycząsteczkowej wskutek migracji wilgoci i wegetacji niektórych gatunków roślinności i inne.