Sprzęt oświetleniowy

Do pomocniczego sprzętu oświetleniowego zalicza się: latarki elektryczne, akumulatory i baterie galwaniczne, żarówki i lampy wyładowcze, lampy specjalne, promienniki podczerwieni i nadfioletu.

Latarki elektryczne są produkowane w bardzo różnorodnym asortymencie, w zależności od przeznaczenia, rodzaju i liczby baterii jako źródła prądu itp.

Elementami elektrycznymi współpracującymi z latarkami są baterie galwaniczne okrągłe lub płaskie. Bateria to zespół ogniw, które są połączone szeregowo we wspólnej obudowie i stanowią źródło prądu stałego. Połączenie szeregowe obwodu elektrycznego to takie połączenie elementów, w którym przez każdy element płynie taki sam prąd.

Żarówki i lampy wyładowcze są jedną z podstawowych grup asortymentowych sprzętu oświetleniowego.

W żarówkach promieniowanie elektromagnetyczne w paśmie widzialnym (380-780 nm) jest wywoływane przez ciało rozgrzane do temperatury ok. 2400-2900 K wskutek przepływu prądu. Elementem wysyłającym światło jest żarnik wolframowy, zainstalowany w bańce szklanej żarówki (rysunek).

Rysunek. Budowa żarówki: 1 — żarnik, 2 — podpórki, 3 — doprowadniki prądu, 4 — słupek, 5 — nóżka, 6 — rurka pompowa, 7 — bańka, 8 — odlewka, 9 — trzonek.

Nowoczesne żarówki mają bańki wypełnione gazem lub mieszaniną gazów obojętnych. Najczęściej jest to argon (krypton) z niewielką ilością azotu, co zapewnia znaczną trwałość drucika wolframowego, jak również zwiększa wytrzymałość elektryczną na przebicie. Żarówki o mniejszych mocach (do 25 W) są przeważnie żarówkami próżniowymi.

Oprócz konwencjonalnych typów żarówek są produkowane również lampy halogenowe, których bańka jest wypełniona specjalną mieszaniną gazową z dodatkiem związków halogenowych (rodzina fluorowców: fluor F, chlor, Cl, brom Br, jod J). W zależności od zastosowania bańki szklane mogą być przezroczyste, barwne, opalizowane lub zwierciadlane.

Trzonek to część żarówki, która służy do umocowania jej w oprawie. Najbardziej powszechnym typem trzonków są (rysunek):

Rysunek. Rodzaje trzonków: a) gwintowe z gwintem Edisona, oznaczone symbolem E, b) bagnetowe, oznaczone symbolem B.

— trzonek gwintowy Edisona, oznaczany symbolem E,

— trzonek bagnetowy, oznaczany symbolem B; stosowany do żarówek pracujących w warunkach ciągłych wstrząsów, np. żarówki samochodowe.

Podstawowymi parametrami elektrycznymi, charakteryzującymi żarówki są: napięcie znamionowe, moc natężenia prądu oraz trwałość źródła światła (T). Czas, w którym źródło światła świeciło aż do wygaśnięcia, jest określany jako trwałość źródła i określany w godzinach. Żarówki przeznaczone do ogólnych celów oświetleniowych, tzw. głównego szeregu, mają napięcie znamionowe 230 V, moc (15) 25 – 1500 W i typową trwałość (deklarowaną) ok. 1000 godzin.

Przemiany, w których źródła światła wysyłają energię promieniowania widzialnego z dostarczonej energii elektrycznej, mogą dokonywać się w różny sposób:

• jeżeli wytwarzanie światła w żarówkach odbywa się poprzez ogrzanie żarnika do stanu żarzenia, wówczas wszystkie tego typu żarówki zalicza się do lamp żarowych;

• jeżeli światło powstaje na wskutek wzbudzania atomów lub cząsteczek w zjonizowanym i rozrzedzonym gazie, podczas przepływu prądu elektrycznego, to wówczas mamy do czynienia z lampami wyładowczymi — zalicza się do nich lampy rtęciowe, sodowe, świetlówki.

Świetlówki są wypełnione rozrzedzony argonem i parami rtęci. Rury szklane proste lub zgięte wewnątrz są pokryte związkami chemicznymi, które świecą pod wpływem promieniowania elektromagnetycznego. Sprzedawca powinien zwracać uwagę klientom, iż świetlówki pracują razem z dodatkowymi urządzeniami, tj. statecznikiem i zapłonnikiem.

Nowoczesną odmianą świetlówki, która ma zapłonnik, a niekiedy statecznik wmontowane w obudowę, są świetlówki kompaktowe, pospolicie zwane żarówkami energooszczędnymi. Tworzą przyjemną atmosferę, emitują światło o podobnej barwie i jakości, jak żarówki tradycyjne. Świetlówki kompaktowe zużywają 5-krotnie mniej energii niż lampy żarowe, a ich deklarowana trwałość jest 10 razy większa (rysunek).

Rysunek. Porównanie żarówki tradycyjnej z energooszczędną świetlówką kompaktową.

Podczas udzielania porady przy sprzedaży świetlówek kompaktowych należy zwracać uwagę, iż nie mogą one pracować w połączeniu ze ściemniaczami. Żarówki nie powinny mieć wad pogarszających ich wygląd i obniżających ich przydatność eksploatacyjną.

Wycechowana żarówka musi mieć znaki zasadnicze: znak firmowy, wielkość znamionową i moc. Opakowanie powinno być trwale oznakowane nazwą wyrobu, napięciem, natężeniem prądu, typem trzonka, np. E40 (co oznacza trzonek gwintowany średnicy 40 mm), numerem normy, znakiem bezpieczeństwa.

W czasie transportu i magazynowania żarówki należy chronić przede wszystkim przed uszkodzeniami mechanicznymi i opadami atmosferycznymi.