Rodzaje zabiegów konserwatorskich

Zabiegi konserwatorskie mogą obejmować:
a)    konserwację,
b)    restaurację,
c)    odbudowę,
d)    adaptację.

Konserwacja sprowadza się do należytego utrzymania i utrwalenia elementów konstrukcyjnych, architektonicznych bądź wykończeniowych, usuwania szkód wynikających z zaniedbania oraz do uodpornienia obiektu na działanie niszczących wpływów atmosferycznych. Prace konserwacyjne nie mogą pociągać za sobą zmian układu konstrukcyjnego lub wystroju zabytku, nie mogą też zmieniać przeznaczenia budynku, jego wielkości, kształtu i faktury. Przy pracach konserwacyjnych obowiązuje pełne respektowanie stanu faktycznego zarówno w zabytkach posiadających walory artystyczne, jak też tych, które tych walorów nie posiadają. Aby zabiegi konserwatorskie spełniły swoje zadanie muszą mieć charakter ciągły.
Restauracja, obejmuje zespół zabiegów mających na celu doprowadzenie zabytku do stanu ujawniającego jego estetyczne i historyczne wartości przy pełnym poszanowaniu substancji zabytkowej i elementów stanowiących autentyczne dokumenty przeszłości. W związku z tym prace techniczno-konserwatorskie powinny być prowadzone właściwie i umiejętnie.

Najistotniejszym zadaniem zabiegów będzie utrwalenie i wzmocnienie organizmu konstrukcyjnego zabytku bez naruszenia jego cech historycznych i dokumentarnych. W tym celu powinny być wykorzystane wszelkie środki i możliwości techniczne tradycyjne. Jeśli okaże się, że skuteczność tych zabiegów jest niewystarczająca, wówczas należy wykorzystać współczesne środki i metody, których przydatność wykazały dane naukowe i doświadczenie. Wszelkie ubytki w częściach architektonicznych lub konstrukcyjnych mogą być w szczególnych przypadkach uzupełnione, lecz nie na zasadzie rekonstrukcji stylowej lub technologicznej, ale w postaci wypełnienia o cechach znamionujących czasy współczesne.

Jeżeli ze względów estetycznych lub statyczno-wytrzymałościowych, szczególnie uzasadnionych, zajdzie potrzeba zastąpienia brakujących części architektonicznych lub konstrukcyjnych, to nowe elementy powinny być wykonane z materiałów i w technice, odróżniających się od partii autentycznych zarówno wyglądem, jak też sposobem formalnego ujęcia, i powinny być harmonijnie włączone do całości. Prace uzupełniające powinny być prowadzone z pozycji poszanowania i respektowania dokumentu i historii zabytku, w związku z tym powinny być dalekie od wszelkiego fałszerstwa.

W toku prąc restauracyjnych nie należy zmierzać do jedności stylowej. Wszelkie nawarstwienia architektoniczno-budowlane, charakteryzujące w znaczeniu dodatnim epokę, w której powstały i wnoszące wartościowy wkład do dziejów budowy i historii zabytku, powinny być uszanowaną. Jeżeli jednak zajdzie potrzeba usunięcia nawarstwień i dodatków nie-zharmonizowanych i nie mających żadnej wartości artystycznej ani dokumentarnej, przeprowadzenie tych prac powinna poprzedzać ocena zespołu rzeczoznawców odnośnie do celowości z punktu widzenia estetycznego, statycznego i bezpieczeństwa konstrukcyjnego. W żadnym wypadku czynności te nie mogą naruszyć ogólnej stateczności i sztywności przestrzennej budynku i nie mogą osłabić konstrukcji, nawet wprowadzonych później, lecz koniecznych ze względów funkcjonalnych lub wytrzymałościowych.

Z wyżej przedstawionych zaleceń i warunków widać, że restauracja jest zabiegiem bardzo złożonym i trudnym. Dlatego też proces realizacji jej wymaga gruntownej znajomości teorii, dużego doświadczenia praktycznego oraz krytycyzmu co do stosowanych środków. Restaurację z zasady powinny poprzedzać badania naukowe zabytku i powinna być prowadzona zgodnie z naukowo sprawdzonymi ustaleniami.