Piec fundamentowy w swoim klasycznym rozwiązaniu budowany jest z elementów szamotowych w miejscu swojego ustawienia. Oprócz drzwiczek, klamer zduńskich lub trzpieni łączących i połączenia rury spalinowej z kominem obywa się on całkowicie bez części metalowych. Ogień rozpalony jest w komorze spalania leżącej na fundamencie pieca. Komora spalania pod względem swojego kształtu i wielkości musi być dopasowana do podłączonych do niej kanałów dymowych. Całość z kolei powinna mieć takie wymiary, aby komin był w stanie przeprowadzić spaliny z komory spalania przez kanały dymowe i wciągnąć je do swojego wnętrza. Rdzeń pieca otoczony jest szerokim murem szamotowym lub wyłożony płaszczem kaflowym. To obmurowanie może mieć różne wymiary. Od grubości ściany zależy, jak długo piec kaflowy będzie utrzymywał wysoką temperaturę na swojej powierzchni zewnętrznej.
Mówi się o lekkim, średnim lub ciężkim typie budowy. Grubość ściany pieca o budowie lekkiej wynosi 8-10 cm . Przy całkowitym wypełnieniu komory spalania suchym drewnem (wilgotność szczątkowa ok. 15 -18 procent) osiągana jest moc grzewcza o wartości ok. 1150 W/m².
O średnim typie budowy mówi się, gdy grubość ściany wynosi ok. 10,5-12 cm . Całkowite wypełnienie komory spalania pozwala uzyskać ok. 930 W/m2 mocy grzewczej. Ciężki typ budowy posiada ściany o grubości 12,5-14 cm i daje moc grzewczą o wartości ok. 700 W/m².
Czas nagrzewania zależy od typu budowy: dla lekkich pieców fundamentowych wynosi ok. 1 godziny, natomiast dla pieców o budowie ciężkiej wydłuża się do ponad 2 godzin.
W celu uzyskania czystego spalania niezbędne jest dostarczenie wystarczającej ilości tlenu. Ponieważ piece fundamentowe nie posiadają oddzielnego doprowadzenia powietrza do komory spalania, musi się to odbywać przez ich drzwiczki. Dlatego też w piecach tych stosowane są z reguły drzwiczki podwójne, które za zewnętrzną, szczelnie zamykającą się płytą posiadają jeszcze drugą część. Chroni ona przed płonącymi iskrami i wyposażona jest w wystarczająco duże szczeliny powietrzne. Piece fundamentowe nie mają popielnika. Popiół pozostający na dnie pieca służy jako podkład pod następny ogień. W dobrze wykonanym piecu fundamentowym powstaje bardzo wysoka temperatura wypalania drewna. Zewnętrzne drzwiczki komory spalania można zamknąć dopiero wtedy, gdy drewno nie pali się już otwartym (żółtym) płomieniem (po ok. 1 godz.), a nad żarem unosi się niebieska poświata. Drzwiczki te są tak skonstruowane, że w momencie ich zamknięcia przerywany jest dopływ powietrza do komory spalania. Żarzące się paliwo zużywa wtedy pozostały w niej tlen. Ponieważ do komory spalania nie dopływa już zimne powietrze temperatura jej wzrasta powyżej 1050°C. Przy tak wysokiej temperaturze do utrzymania żaru przez wiele godzin wystarczy tlen związany w drewnie. Drewno spalane jest wtedy całkowicie, oprócz kilku niepalnych minerałów i metali. Nie pozostaje więc prawie żaden popiół.
Piec fundamentowy oddaje swoje ciepło do pomieszczenia mieszkalnego przeważnie w formie ciepła promieniowania.
Elementy szamotowe w komorze spalania nagrzewają się, akumulują energię cieplną ognia i powoli kierują na powierzchnię zewnętrzną pieca. W pomieszczeniu nie wytwarza się powodująca podnoszenie kurzu cyrkulacja powietrza, a także nie dochodzi do nadmiernego gromadzenia się ciepła pod sufitem.