Po drugiej wojnie światowej problematyka związana z ochroną zabytków nabrała szczególnej ostrości w skali międzynarodowej. W wielu krajach zasoby zabytków pomniejszyły się; w związku z tym z inicjatywy UNESCO podjęto prace nad projektem międzynarodowej ochrony dóbr kulturalnych. W wyniku tych prac została ogłoszona Konwencja Haska w 1954 r. o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego. Konwencję tę ratyfikowało stosunkowo niewiele państw i z tego względu nie ma ona praktycznego znaczenia.

O głębokiej potrzebie współpracy międzynarodowej w dziedzinie analizy teorii, ustalenia zasad i środków działania przy konserwacji lub ratowaniu od zagłady zabytków świadczy powołanie stałego międzynarodowego organu w zakresie ochrony zabytków. W roku 1964, na II Międzynarodowym Kongresie Architektów i Techników Ochrony Zabytków, który obradował w Wenecji, podjęto rezolucję w sprawie utworzenia Międzynarodowej Rady Zabytków i Miejsc Zabytkowych — ICOMOS (International Council on Monuments and Sites).

Poważnym osiągnięciem tego kongresu było również uchwalenie nowej Karty Konserwatorskiej, tzw. Karty Weneckiej, która sformułowała zasady prac konserwatorskich w płaszczyźnie międzynarodowej, dając przy tym każdemu narodowi możność działania przy jej zastosowaniu w ramach swej własnej kultury i rodzimych tradycji.
W pracach kongresu weneckiego bardzo aktywną działalność wykazali polscy przedstawiciele, co sprawiło, że w czerwcu 1965 r. obradował w Warszawie i Krakowie I Kongres Konserwatorów, zorganizowany pod patronatem UNESCO. Na tym kongresie omówiono cele i zadania współpracy międzynarodowej na polu ochrony zabytków oraz zrealizowano powołanie międzynarodowej organizacji ICOMOS, która skupia Komitety Narodowe wielu krajów, w tym również i Polski.

Jak wykazały późniejsze doświadczenia „Karta Wenecka” nie prezentuje całokształtu zagadnień konserwatorskich, zwłaszcza nie wpływa na ochronę zabytkowych zespołów miejskich w procesie współczesnych tendencji planowania urbanistycznego i przestrzennego. W związku z tym w 1976 r. międzynarodowy komitet ekspertów ICOMOS opracował w Warszawie dokument zwany „Rekomendacją Warszawską”. Dokument ten określa podstawowe zasady ochrony zespołów zabytkowych łącznie z zamieszkującą i działającą na ich terenie społecznością, jak i otaczającym środowiskiem.

Z przedstawionego w dużym skrócie materiału można skonstatować, że zarówno w działalności krajowej, jak też w ruchu międzynarodowym organizacje społeczne i naukowe odgrywały bardzo dużą rolę nie tylko w precyzowaniu norm postępowania, ale i konkretnej działalności w zakresie ochrony zabytków. Ten czynnik zdecydował, że nasze przepisy prawne przewidują możliwość objęcia opieką zabytków i zespołów zabytkowych przez organizacje lub instytucje społeczne, wykazujące zainteresowanie w tym zakresie. Forma opieki może być bardzo różnorodna, począwszy od działalności zabezpieczającej do przejęcia mecenatu przez wielkie zakłady pracy lub nawet resorty. W niektórych przypadkach obiekty zabytkowe mogą być przekazane w użytkowanie instytucjom państwowym, organizacjom społecznym lub osobom prywatnym gwarantującym przestrzeganie ustawowych zasad ochrony. Ta forma opieki szczególnie jest popierana, gdy zabytek poza użytkowymi potrzebami będzie służył jednocześnie na cele związane z upowszechnieniem kultury i dydaktyki, zwłaszcza w ruchu turystycznym.

Współdziałanie opiekunów społecznych odgrywa ogromną i pozytywną rolę w dziedzinie ochrony dóbr kultury. Jest ono jednocześnie wyrazem nowych stosunków, jakie rozwinęły się w świadomości społeczeństwa naszego kraju w odniesieniu do zabytków.